Kolaż może być oczywisty, abstrakcyjny, całkiem tekstowy lub mieszany. Tym, co je zawsze łączy, jest przemyślana kompozycja, która nigdy nie jest dziełem przypadku.
Słowo „kolaż” pochodzi od francuskiego „coller”, co oznacza „sklejać”. To jedna z technik plastycznych, oparta na tworzeniu kompozycji z różnorodnych elementów naklejanych na papier lub płótno. Elementy te mogą różnić się kolorem, materiałem i fakturą.
Historia
Historia popularyzacji kolażu nie jest do końca jasna. Sama technika była stosowana w Chinach od czasu wynalezienia papieru, a w Europie już w XIII wieku podejmowane były pierwsze próby tworzenia kolaży.
Narodziny kolażu jako techniki i formy sztuki wizualnej miały miejsce dopiero na początku XX wieku, w okresie gwałtownego rozkwitu nowych modernistycznych stylów i kierunków w malarstwie: dadaizmu, kubizmu, futuryzmu, surrealizmu, syntetyzmu.
Zwolennicy tych kierunków w sztuce jako pierwsi zaczęli wprowadzać elementy kolażu do dzieł malarskich. Stosowano różnorodne materiały, które zawsze były pod ręką: kawałki starych gazet, skrawki tkanin, etykiety, zdjęcia, drewniane patyki i wióry.
Artyści – mistrzowie kolażu
Kolaż zyskał popularność dzięki twórczości mistrzów kubizmu takich jak Pablo Picasso i Georges Braque.
Jako jeden z pierwszych tę technikę wykorzystał Pablo Picasso. W 1912 roku stworzył słynny obraz „Martwa natura z plecionym krzesłem” – obraz olejny oprawiony w linę i z przyklejonymi kawałkami ceraty. W tym samym roku Georges Braque zastosował technikę papierowego kolażu w swojej pracy „Półmisek z owocami i szkło” (org. Fruit Dish and Glass). Jako podstawę wykorzystywał wycinki z gazet i czasopism, które przykleił do płótna i pokrył farbą.
Wśród znanych mistrzów kolażu jest wiele innych osobowości twórczych wartych wspomnienia, chociażby ze względu na swój wkład w rozwój tej techniki: Henri Matisse, Kurt Schwitters, Lee Krasner, Tom Wesselmann i John Walker.
Istota kolażu
Kolaż polega na tworzeniu własnej kompozycji, nowego dzieła artystycznego przez łączenie fragmentów z różnych materiałów. Korzysta on więc z gotowych, wcześniej istniejących elementów, łącząc je w nową całość. Najbardziej charakterystycznym elementem kolażu są wycinki z gazet – napisy i obrazki, które zestawia się ze sobą w zaskakujący sposób.
Źródłem idei kolażu jest myśl, że w sztuce wszystko już było – pozostało nam tylko odtwarzanie wcześniej zrealizowanych pomysłów – ale nawet to, co już istnieje w jakiejś formie, można przetworzyć, połączyć na nowo, uzyskując nowe znaczenie i nową jakość. Przesłanie kolażu leży właśnie w zderzeniu czasem przeciwstawnych, czasem zaskakujących, a czasem niespodziewanie pasujących do siebie elementów, i stworzenie nieistniejącej wcześniej treści i znaczenia.
Różne oblicza kolażu
Współczesny kolaż wypracował kilka własnych trendów i kierunków. Jednym z najpopularniejszych jest wykorzystywanie w kompozycjach obrazów vintage i retro ze względu na ich wyjątkowy styl i piękno. Inny styl prezentuje kolaż o charakterze miejskim, który korzysta ze sloganów i haseł reklamowych, znaków ulicznych i fragmentów plakatów.
Dużym uznaniem cieszy się także technika mieszana, która polega na użyciu, oprócz papieru, różnych środków wizualnych, takich jak rysunki ołówkiem, farby olejne, pastele, węgiel drzewny, markery.
Jeszcze inną „odmianą” kolażu jest asamblaż – łączenie w nowe całości przedmiotów trójwymiarowych.
Kolaż w innych dziedzinach sztuki
Kolaż jest popularną formą wyrazu artystycznego nie tylko w malarstwie, ale także w wielu innych formach sztuki:
- w fotografii – polega na połączeniu kilku lub kilkunastu różnych fotografii i zestawienie ich w taki sposób, aby tworzyły jeden spójny obraz lub kompozycję;
- w kinematografii i sferze artystycznej obróbki wideo – najczęściej obejmuje kilka klipów wideo wyświetlanych jednocześnie na ekranie lub fragmentów filmów zachodzących na siebie;
- w muzyce – polega na składaniu w jeden utwór różnych dźwięków, fragmentów innych utworów i partytur muzycznych;
- w literaturze – opiera się na tworzeniu utworów z istniejących cytatów i fragmentów dzieł połączonych z treściami autorskimi.
Kolaż dla każdego
Tworzenie kolaży może być po prostu zabawą, źródłem przyjemności, czy rodzajem twórczości plastycznej dostępnej praktycznie dla każdego. Do wykonania własnego kolażu potrzebujesz tylko papieru, nożyczek i kleju. Wycięte z czasopism elementy układasz po swojemu i przyklejasz na kartce papieru lub płótnie. Bazą do takiej pracy nie musi być biała kartka – możesz wykorzystać kolorowe papiery, stare obrazki, albo własnoręcznie przygotować tło np. namalowane farbami.
Oczywiście do samego projektu wykorzystać można też wiele innych materiałów – zdjęcia i ich fragmenty, ozdobne papiery, naklejki czy taśmy, tkaniny (np. koronki), farby, pasty strukturalne itd. Nie musisz trzymać się żadnych konkretnych zasad – kolaż może składać się wyłącznie z obrazków, może być uzupełniony napisami, odręcznymi rysunkami, albo być wyłącznie tekstowy, skupiając się na treści i łączeniu w nową całość istniejących na papierze słów i zdań.
Jeśli zaciekawiła Cię idea kolażu, koniecznie przeczytaj rozmowę z Magdą Nowacką, czyli Dziewczyną z kolażem.
