Kaligrafia, czyli sztuka pięknego pisania, uczy cierpliwości i staranności, relaksuje, a także pozwala realizować się twórczo. Nic dziwnego, że w ostatnich latach cieszy się taką popularnością.
Powrót do kaligrafii w czasach zdominowanych przez emotikony oraz krótkie i często niedbałe komunikaty cyfrowe to prawdziwy fenomen. Być może to wyraz tęsknoty za dawnymi czasami, w których życie było wolniejsze i łatwiej było znaleźć miejsce na wyciszenie. W końcu kaligrafia wymaga skupienia i doskonale wpisuje się w filozofię slow life. Może to być też odpowiedź na ludzką potrzebę otaczania się tym, co piękne. Dlatego estetyczne i odręczne litery budzą w nas zachwyt i znajdują zastosowanie we współczesnym projektowaniu graficznym.
Słowo kaligrafia pochodzi z greki – od kalós (piękny, dobry) i gráphein (pisać, malować). Tradycyjna kaligrafia wymagała od praktykującego przestrzegania określonych zasad, np. trzymania pióra lub pędzla pod odpowiednim kątem. Sztuka pięknego pisania wiązała się często z czynnościami religijnymi, malarstwem, a także z dobrym wychowaniem. Każda kultura wykształciła swój szczególny styl kaligraficzny. Do pisania używano różnych narzędzi – gęsich piór, bambusa, patyków – i pisano na różnych materiałach – papirusie, papierze, drewnie czy jedwabiu.
Przed wynalezieniem druku w średniowiecznej Europie księgi przepisywano ręcznie, a przyklasztorni skrybowie musieli robić to starannie i estetycznie. W Japonii kaligrafia była nierozerwalnie połączona z malarstwem. Sztukę pięknego pisania musieli opanować także samuraje. W Chinach już przed naszą erą produkowano specjalny papier xuan wykorzystywany głównie do kaligrafii. W kulturze arabskiej kaligrafowie byli bardzo szanowani i cenieni, a piękne pismo szybko stało się ornamentem samym w sobie. W Polsce od lat 60. kaligrafia była oddzielnym przedmiotem, którego nauczano w szkołach na wczesnych etapach kształcenia.
Współczesna kaligrafia daje dużą dowolność w wyborze technik, stylu, narzędzi, a także materiału, na którym piszemy. Kaligrafować można na papierze, tkaninach, szkle, ceramice, metalu, a nawet na ścianach budynków. Ozdobne pismo odręczne jest też wykorzystywane w tatuażu. Do pisania można wykorzystywać m.in. stalówki, pióra, ołówki, pisaki z końcówką ściętą lub okrągłą, cienkopisy, promarkery, pędzelki.
Choć współczesna kaligrafia nie ma tylu zasad, których trzeba przestrzegać, to trzeba pamiętać, że wymaga estetyki i schludności kompozycji. Ważna jest też proporcjonalność liter i spójność stylu.
Badania udowodniły, że kaligrafia stymuluje aktywność mózgu, pomaga rozwijać uważność, wielozadaniowość, koncentrację, a także logiczne myślenie. To także sposób na zrelaksowanie się i wyciszenie – podobnie jak medytacja lub modlitwa. Kaligrafię wykorzystuje się też w terapiach osób cierpiących na stres pourazowy, dzieci z nadpobudliwością oraz osób starszych z demencją.
Kaligrafia formowała się niezależnie w wielu kulturach i krajach, także w oparciu o odmienne systemy znaków. Możemy ją podzielić na kaligrafię:
Oprócz rodzajów kaligrafia wykształciła wiele wyjątkowych stylów (krojów) jak np. kapituła chłopska, uncjała, Copperplate (kursywa angielska) lub Modern Gothic. Do każdego stylu trzeba dobrać odpowiednie narzędzia.
By zacząć przygodę z kaligrafią, wystarczą stalówka, obsadka, tusz i papier.
Stalówki dzielimy na dwa główne rodzaje – ostre i ścięte. Te pierwsze mogą mieć różną elastyczność i doskonale nadają się do takich krojów pisma jak kursywa angielska lub kaligrafia nowoczesna. Stalówki ścięte są nieelastyczne. Mogą być prawo, lewo (dla leworęcznych) lub prosto ścięte.
Obsadki to trzonki, w których umieszczamy stalówki. Mogą być proste lub skośne (służą do pochyłych krojów). Są wykonywane z różnych materiałów, głównie z drewna, ale też z plastiku i żywicy. Mogą różnić się grubością i kolorem.
W kaligrafii często wykorzystuje się także brush peny, które nadają się do pisania po powierzchniach bardziej wymagających niż papier.
Przy zakupie tuszu ważne jest, by nie pomylić go z atramentem. Tusze kaligraficzne są gęste, mają nasycone kolory i nie rozpuszczają się w wodzie. Przy pracy wymagają częstego mieszania, ponieważ tworzą zawiesiny. Alternatywą może być tusz kreślarski lub akwarele w płynie.
Przy wyborze papieru należy zwrócić uwagę na jego higroskopijność – papier nie powinien być zbyt chłonny. Dobrze wybrać też papier gładki, ale niezbyt śliski. Jednak na początek nauki w zupełności wystarczy zwykły papier do drukarki.
Naukę kaligrafii można rozpocząć samodzielnie w domu. Na rynku dostępnych jest wiele zeszytów do ćwiczeń, a także literatury poświęconej sztuce pięknego pisania. W sieci bez problemu znajdziemy poradniki na blogach oraz tutoriale. Jeśli jednak wolimy uczyć się pod okiem kogoś doświadczonego, możemy skorzystać z dostępnych kursów i warsztatów lub zapisać się na zajęcia w szkole kaligrafii. Najważniejsze jest, by ćwiczyć i nie zniechęcać się na samym początku. Każdy, nawet najmniejszy postęp w sztuce kaligraficznej przynosi wiele satysfakcji.
