Frotaż to prosta i często niedoceniana technika artystyczna, którą zapewne każdy zna z dzieciństwa, choć niekoniecznie jest w stanie ją nazwać. Na czym polega?
Słowo frottage (spolszczone frotaż) pochodzi od francuskiego „froter”, co oznacza „trzeć, pocierać”. Podstawą tej ciekawej techniki jest pocieranie kartki papieru nienaostrzonym ołówkiem (lub innym narzędziem) po umieszczeniu pod nią obiektu, którego strukturę i wzór chcemy skopiować.
Choć zdejmowanie odcisków z reliefów było znane w Chinach już przed naszą erą, to oficjalnie przyjmuje się, że technika frotażu została wynaleziona w 1925 roku przez niemieckiego malarza surrealistę Maxa Ernsta.
Artysta zachwycony wzorem na deskach podłogowych postanowił go skopiować. W tym celu położył na podłodze arkusz papieru i potarł go węglem. Nowo odkryta technika i uzyskana dzięki niej grafika, która przypominała mu fantastyczny las, zainspirowały go do stworzenia całej serii rysunków opublikowanych pod wspólną nazwą „Historia naturalna”.
Frotaż z entuzjazmem został przyjęty przez wielu surrealistów, którzy chętnie wykorzystywali go do tworzenia zadziwiających kompozycji.
Do wykonania kompozycji techniką frotażu potrzebne będą:
Na obiekcie, którego fakturę chcemy odtworzyć, kładziemy kartkę papieru. Ważne jest, by nie pocierać jej mocno i nie przesuwać. Dla uzyskania ciekawszych efektów można wykorzystywać ołówki o różnej miękkości, kredki w różnych kolorach lub zmieniać kierunek pocierania.
Frotaż jest znaną metodą reprodukcyjną. Z jej pomocą konserwatorzy i archeolodzy tworzą kopie wzorów ze starych wazonów, naczyń, monet, elementów wnętrz itd.
Jeśli na przykład chcemy pokazać niezbyt wyraźny wzór z widocznym efektem kreskowania, najlepiej wybrać twardsze ołówki lub kredki i przyciskać je mocno do papieru. Jeśli jednak wolimy płynne przejścia tonalne z wyraźnym wzorem, powinniśmy użyć miękkich przyborów, takich jak kredki woskowe lub pastele, i nie przyciskać ich mocno do powierzchni arkusza.
Do wykonania rysunku możemy użyć jednego koloru, dwóch lub dowolnej kombinacji kilku. Odcienie możemy nakładać na siebie, by uzyskać ciekawe efekty.
Innym pomysłem na uzyskanie oryginalnego rysunku jest użycie do pocierania białej świecy. Odbicie przedmiotu będzie niewidoczne, a my możemy użyć farby do wykończenia grafiki. Farba pokryje tylko te miejsca kartki, na których nie ma wosku.
Nie musimy odciskać jedynie pojedynczych obiektów. Frotaż idealnie nada się do tworzenia efektownych i niepowtarzalnych kompozycji złożonych z wielu przedmiotów o różnych fakturach.
Wybieramy przedmioty i układamy z nich kompozycję – krajobraz, postać czy zwierzę. By ułatwić sobie pracę, możemy przykleić wszystkie elementy do tekturki. Dzięki temu nie będą przesuwały się podczas pocierania. Na przygotowaną kompozycję kładziemy kartkę papieru i odbijamy wzory z pomocą ołówka lub kredki. Gdy skończymy, zawsze możemy dodać do rysunku dodatkowe elementy tą samą metodą.
Technikę frotażu można także wykorzystać do wypełnienia elementów na gotowym rysunku. Jeśli narysowaliśmy kwiaty, zamiast kolorować ich płatki w normalny sposób, możemy pod każdy podłożyć jakiś obiekt i odbić go w granicach konturu, uzyskując w ten sposób oryginalne i ciekawe wzory.
Frotaż to technika łatwa w wykonaniu. Nie zajmuje wiele czasu, nie wymaga specjalnych przygotowań, drogich materiałów ani specjalnych umiejętności. Może dlatego tak chętnie jest wykorzystywana jako metoda plastyczna dla najmłodszych. Oprócz tego, że to świetna i kreatywna zabawa, to wspomaga rozwój zmysłu dotyku. Może to dobry pomysł na zabawienie dzieci znudzonych siedzeniem w domu? Wystarczą kartki A4, kredki lub ołówki i kilka tekturek, do których można przykleić różne wypukłe obiekty o ciekawych strukturach. Niech dzieciaki puszczą wodze fantazji!
